Atasözü
Atalarımızın yaşam deneyimlerini düşünce ve anlayışlarını kuşaktan kuşağa aktaran,söyleyeni belli olmayan, öğüt veren, öğretici, kısa özlü ve kalıplaşmış sözlere ATASÖZÜ denir.
ATASÖZLERİNİN ÖZELLİKLERİ
- Atasözleri öğüt verici ve yol göstericidir.
- Kim tarafından söylendiği belli değildir.Toplumun ortak ürünüdür.
- Kalıplaşmış sözlerdir. Bir tek sözcüğü bile değiştirilemez.
- Anlatımlarımızı güçlendirir ve güzelleştirir.
- Atasözleri genellikle mecaz anlamlıdır. Yani atasözlerinde benzetmeli anlatım vardır.
- Bazı atasözleri gerçek anlamlıdır.Gözlem ve deneyim sonucu söylenmişlerdir.Kesin yargı belirtir.
- Atasözleri kısa ve özlü sözlerdir. Az sözle bir öğüdü, bir yaşam gerçeğini anlatır. Atasözünde anlatılmak istenen konu etkili biçimde dile getirilir.
BAZI ATASÖZLERİ VE AÇIKLAMALARI
Akıl kişiye sermayedir: Kişinin yaptığı işte başarı sağlaması, aklını kullanması ile orantılıdır.
Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer: Yazın o sıcağında durmayan, güneşe aldırmadan çalışıp kazanan, yiyeceğini hazırlayan kişi kışın rahat eder; hiç sıkıntı çekmez.
Ne ekersen onu biçersin: Yaşamımızda bu gün nasıl davranır ve yatırım yaparsak gelecekte karşılığını alırız
Bir elin nesi var , iki elin sesi var; İnsanın gücü sınırlıdır. Bunun için büyük işlerin üstesinden tek başına gelemez. Bu tür işleri başarabilmek için başkalarıyla işbirliğine, dayanışmaya girer. Güçleri birleştirerek zor işlerin altından böylelikle kalkar.
Deyimler
Genellikle gerçek anlamından az çok uzaklaşarak ilgi çekici anlam taşıyan, en az iki sözcükten oluşan kalıplaşmış sözlere DEYİM denir.
Etekleri tutuşmak,dizini dövmek,tepesi atmak
Deyimlerin özellikleri
- Deyimler en az iki sözcükten meydana gelir. Daha uzun olanları da vardır.
Can atmak: Çok istemek
Dırdır etmek: Yerli yersiz söylenip durmak
Şifayı kapmak:Hastalanmak veya hastalığı artmak.
Eğrisi doğrusuna gelmek: Uygunsuz yapılan işin tesadüfen uyumlu bitmesi
- Deyimler mecaz bir anlatım taşırlar. Deyimlerin vermek istediği düşünceyi anlayabilmek için sözcüklerin sözlükteki anlamlarını değil söz grubunun kullanılış nedenini anlamamız gerekir.
“ Baltayı taşa vurmak” deyimi farkında olmadan karşımızdakilerden birine dokunacak, incitecek söz söylemek anlamındadır.Yoksa baltanın ağzını taşa vurmak anlamında değildir.
- Deyimler atasözleri gibi genel kural niteliği taşımazlar. Atasözlerinin amacı yol göstermek, öğüt vermek, gerçekleri bildirmektir. Deyimler ise bir kavramı ya da durumu etkileyici bir biçimde belirtmek amacındadır. Deyimleri atasözlerinden ayıran en temel özellik budur.
Işık göstermek: Yol göstermek
Kabak tadıvermek: Devamlı, ısrarlı bıktırmak
Paçaları sıvamak: Hazırlanmak
- Deyimler tek bir sözcük gibi görev yaparlar. Deyimler hangi cümlede yer alırsa alsınlar aynı anlama gelirler.
Rızkını taştan çıkarmak: En zor şartlarda bile geçimini sağlamak
Üzerine tuz biber ekmek : Bir kimsenin acısını fazlalaştıracak, derdini derinleştirecek davranışlarda bulunmak